Czy imigranci są dla państwa polskiego obciążeniem czy wsparciem?
Obecności imigrantów w Polsce nie można traktować jak obciążenia. Zdecydowana większość z nich to osoby samodzielne ekonomicznie, prowadzące działalność zarobkową, przyczyniające się do wzrostu PKB, płacące podatki i dobrze integrujące się w społecznościach lokalnych. Oczywiście, istnieją szczególne kategorie imigrantów, wymagające pomocy ze strony państwa, jak na przykład cudzoziemcy polskiego pochodzenia, repatrianci, uchodźcy. Jednak te osoby po okresie adaptacyjnym zwykle stają się samodzielne ekonomicznie i dobrze funkcjonują w naszym społeczeństwie.
Jakie są najważniejsze kierunki polityki państwa wobec imigrantów?
Rządowy dokument „Polityka migracyjna Polski – stan obecny i postulowane działania”, przyjęty w 2012 r., zakłada stopniowe otwieranie się Polski na cudzoziemców, w szczególności osoby o potrzebnych kwalifikacjach zawodowych, studentów, osoby polskiego pochodzenia. W obliczu prognozowanych przez GUS zmian demograficznych i spadku liczby osób aktywnych zawodowo pojawi się potrzeba liberalizacji zasad wjazdu i pobytu cudzoziemców w Polsce. Wiąże się to z koniecznością prowadzenia innych działań, na przykład realizacją programów integracji, zwiększeniem akcentu na edukację dzieci migrantów i promowaniem dialogu międzykulturowego. Oprócz tego w rządowym dokumencie zwrócono uwagę na potrzebę przeciwdziałania nielegalnej migracji, uproszczenia procedur administracyjnych, monitorowania sytuacji cudzoziemców, a także zwiększenia roli organizacji pozarządowych i jednostek naukowo-badawczych zajmujących się imigrantami.
Organizacje pozarządowe broniące praw imigrantów twierdzą, że przepisy dotyczące uzyskiwania wiz i zezwoleń na pobyt są zbyt restrykcyjne. Czy jest możliwość, by jeszcze bardziej złagodzić to prawo?
Nowa ustawa o cudzoziemcach, która weszła w życie w maju 2014 r., zliberalizowała wiele przepisów w tym zakresie. Uwzględniono w niej kilkadziesiąt uwag zgłoszonych przez organizacje pozarządowe. Kształtując przepisy prawne, musimy jednak brać pod uwagę także wymogi Unii Europejskiej w obszarze polityki wizowej oraz migracyjnej. Poza tym przepisy ustawy o cudzoziemcach powinny odpowiadać na zagrożenia związane z nielegalną migracją. W zależności od rozwoju sytuacji w tym zakresie i ewolucji prawa europejskiego będą się kształtowały przepisy przyszłych nowelizacji.
Trzeba jednak podkreślić, że w Polsce od wielu lat większość wniosków o legalizację pobytu jest rozpatrywana pozytywnie; na przykład w przypadku wniosków o zezwolenia na pobyt czasowy odsetek decyzji pozytywnych wynosi około 80 proc.
Podczas ostatniej abolicji ponad połowa wniosków spotkała się z decyzją odmowną – jakie były najczęstsze przyczyny?
Przepisy tzw. ustawy abolicyjnej z 2012 r. przyjęły bardziej liberalne kryteria do spełnienia przez cudzoziemców niż poprzednie przepisy tego rodzaju. Między innymi odstąpiono od wymogu posiadania tytułu prawnego do lokalu, wykonywania pracy, posiadania określonych dochodów lub majątku. Dzięki temu wnioski zdecydowało się złożyć ponad 9,5 tys. osób (dla porównania: w 2007 r. było to niewiele ponad 2 tys. osób). Ponad 4,7 tys. z nich otrzymało decyzje pozytywne.
Zwiększoną liczbę decyzji odmownych spowodowało negatywne zjawisko tzw. turystyki abolicyjnej – wśród starających się znaleźli się też cudzoziemcy, którzy przybyli do Polski wyłącznie w celu złożenia wniosku o zalegalizowanie pobytu, a na stałe mieszkający nielegalnie w innych krajach europejskich. Nieliczne były odmowy spowodowane innymi przyczynami, jak podawanie przez cudzoziemców nieprawdziwych informacji, posługiwanie się fałszywymi dokumentami czy wzgląd na bezpieczeństwo państwa.
Obrońcy praw imigrantów stawiają państwu zarzuty, że przez zbyt restrykcyjną politykę wcale nie walczy z nielegalną imigracją, lecz ją wspiera – bo jeśli trudno jest przybyć do Polski legalnie, cudzoziemcy wybierają drogę nielegalną. Jak wobec tego należałoby walczyć z nielegalną imigracją?
Przede wszystkim teza o trudności legalnego przybycia do Polski jest nieuzasadniona. Według statystyk Ministerstwa Spraw Zagranicznych tylko około 2 proc. złożonych wniosków o wizę spotyka się z odmową. Z kolei z danych Straży Granicznej wynika, że odmowa wjazdu na teren Polski następuje zaledwie w około trzech przypadkach na tysiąc. Cudzoziemcy, którzy legalnie wjechali do Polski, nie mają też większych problemów z uzyskaniem zezwolenia na pobyt w przypadku chęci dłuższego pozostania w naszym kraju.
Podstawowe sposoby walki z nielegalną migracją polegają na kontroli wstępnej dokonywanej na etapie rozpatrywania wniosku o wizę, ochronie granicy państwowej, kontroli na terytorium kraju, jak również odsyłaniu cudzoziemców przebywających w Polsce nielegalnie – przy czym preferowany jest powrót dobrowolny, a jego przymusowe wykonanie traktuje się jako ostateczność. Ważne są też działania informacyjne, by cudzoziemcy zdawali sobie sprawę zarówno z możliwości legalnej migracji, jak i negatywnych skutków migracji nielegalnej – w tym również podatności na wyzysk i różnego rodzaju działań o charakterze przestępczym.
Co? Gdzie? Kiedy?
