Emigrantami byli m.in. kombatanci Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, pracownicy agend rządowych i ich rodziny, powstańcy warszawscy, którzy po kapitulacji przedostali się do Wielkiej Brytanii szlakiem obozów jenieckich, żołnierze Wojska Polskiego oraz członkowie ich rodzin, którzy po ataku ZSRR na Polskę 17 września 1939 r. dostali się do niewoli sowieckiej. Po układzie Sikorski-Majski dotarli do Armii Polskiej gen. Władysława Andersa. Dalej, po ewakuacji armii do Persji szli szlakiem bojowym II Korpusu przez Palestynę, Włochy i ostatecznie dotarli do Wielkiej Brytanii.
Emigracja Polaków objęła nie tylko czas wojenny i powojenny, ale także czas „pomarcowy” i „solidarnościowy”. Wraz z symbolicznym przekazaniem w 1990 r. insygniów władzy prezydentowi Lechowi Wałęsie przez ostatniego prezydenta RP na Uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego, całe dziedzictwo Polaków na obczyźnie włączono w tradycję III RP. Ale Londyn wciąż jest miejscem, do którego przyjeżdżają – tym razem za chlebem
– tysiące naszych rodaków.
Fenomen emigracji polskiej nad Tamizą, zainspirował Muzeum Historii Polski do przygotowania wystawy „Londyn – stolica Polski”. Składa się ona z przestrzeni – miejsc, które pokazują jak wyglądało życie codzienne, kulturalne, zawodowe, naukowe Polaków na obczyźnie.
– Jednym z dominujących motywów plastycznych scenografii jest karton, który ma w tym kontekście podwójne znaczenie. Z jednej strony wskazuje na tymczasowość emigracyjnego „życia na walizkach”, a z drugiej odnosi do osłabionych, ale niezerwanych związków wychodźstwa z krajem – dla wielu mieszkańców PRL „polski Londyn” to przede wszystkim przesyłane przez krewnych paczki wypełnione dobrami niedostępnymi w ludowej Polsce – podkreśla Krzysztof Niewiadomski z MHP, członek zespołu kuratorskiego wystawy „Londyn – stolica Polski”.
– Wystawa pokazuje, jak można funkcjonować w trudnych sytuacjach, czego można dokonywać. Jest hołdem dla tych, którzy przeżywali trudne wybory. Często pojawiał się u nich dylemat: wracać do kraju czy nie wracać? Czy przyjąć brytyjskie obywatelstwo? Potem pojawiały się trudności do adoptacji do środowiska brytyjskiego. W Londynie znajdowała się Polska w miniaturze. I to właśnie staramy się przybliżyć – podkreśla dyrektor Kostro.
Jak zaznacza Krzysztof Niewiadomski, obraz emigracyjnego Londynu byłby niepełny, gdyby nie został wzbogacony o historię tworzących go ludzi. Zwiedzający zobaczą gabinet Prezydenta RP na uchodźstwie, wnętrze redakcji „Wiadomości”, pracownię plastyczną Marka Żuławskiego, emigracyjną drukarnię z XIX-wieczną prasą tyglową Stanisława Gliwy. Odpoczną w minikinie i obejrzą ujęcia z ulic wojennego i powojennego Londynu, zobaczą gen. Andersa grającego w karty, poznają Miss Polonia 1955 roku oraz obejrzą występ posiadaczki najdłuższych nóg „polskiego Londynu”, Lody Halamy. Na wystawie można również dołączyć do antysowieckiej manifestacji politycznej z 1956 roku. Jest to instalacja połączona z wideoprojekcją pozwalająca zrekonstruować demonstrację polityczną emigracji z generałami Władysławem Andersem i Borem-Komorowskim na czele.
– Opowieści pozwalają dotknąć emigracyjnej codzienności, lepiej zrozumieć trudne, rozpięte między nostalgią za ojczyzną a rosnącym z biegiem czasu zadomowieniem w Anglii, doświadczenie życia na obczyźnie – opowiada Krzysztof Niewiadomski.
***
Ekspozycję można obejrzeć codziennie w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie (ul. Dobra 56/66, sala wystawowa na parterze) w dniach 26 września – 30 listopada 2014 w godzinach od 10 do 18. Bilety: normalny – 10 zł, ulgowy – 5 zł, rodzinny – 15 zł, lekcje muzealne – 80 zł. W każdą środę wstęp wolny.
 | Ewelina Steczkowska |
Co? Gdzie? Kiedy?
