Alighieri swoją twórczość rozpoczął w siedemnastym roku życia. Zaczął od sonetów, ballad i liryk miłosnych, we wczesnej młodości przeżył bowiem nieszczęśliwą miłość do młodszej od niego o rok Beatrycze Portinari, którą poznał jako dziewięciolatek. Umieścił ją potem w Boskiej komedii jako przewodniczkę po niebie. Ostatecznie żoną poety została Gemma di Manetto Donati, z którą miał troje, a według niektórych źródeł czworo dzieci.
Dante brał udział w życiu publicznym kraju, co było zresztą tradycją jego rodu, którego członkowie należeli do partii gwelfów. We Florencji gwelfowie tworzyli opozycję przeciwko ingerencji cesarstwa w sprawy włoskie. W 1300 r. poeta przez kilka miesięcy piastował urząd priora (burmistrza) Florencji. Zasiadał też w Radzie Stu, która była odpowiednikiem rady miejskiej. Działał w trudnym okresie nasilenia się konfliktów politycznych. Zabiegał o odnowienie ligi miast gwelfickich. Niestety, gwelfowie byli podzieleni na dwa stronnictwa: Białych i Czarnych. Do tych pierwszych zaliczał się Dante. Gdy doszło do konfliktu, do sprawy włączyli się papież Bonifacy VIII i Karol Valois, brat króla Francji Filipa IV Pięknego, którzy popierali stronnictwo Czarnych. Ponieważ Dante był jednym z ambasadorów, którego Florencja posłała do papieża, zakończyło się to jego internowaniem na dworze papieskim. I choć wkrótce mógł go opuścić, to nie mógł już wrócić do ukochanej Florencji. Czarni zaocznie skazali go w 1302 r. na wygnanie, a po kilku latach na śmierć.
Ostatnie dziewiętnaście lat dla poety to okres tułaczki, ale zarazem czas, w którym powstały największe jego dzieła. Przebywał na pewno w Weronie, Lunigianie, Forli, Lukce i Rawennie, gdzie zmarł 14 września 1321 r.
Boska komedia, najsłynniejsze dzieło Dantego, powstawała w latach 1308-1321. To trzyczęściowy poemat: Piekło, Czyściec, Raj. Każda część zawiera 33 pieśni. Przedstawiona w formie wizji wędrówka przez trzy światy pozagrobowe ukazuje człowieka, który podnosi się z grzechu, uznaje swoją winę i odbywa pokutę, a wreszcie dochodzi do jego spotkania z Bogiem.
Twórczość Dantego cenił św. Jan Paweł II. „Czyż nie jest znamienne, że właśnie w tej ziemi, znajdującej się «nad morzem, gdzie Pad ma ujście» (Boska komedia, Inferno, V, 98), szukał i znalazł schronienie największy poeta włoski, który tutaj, w murach tego miasta, doprowadził do końca «poemat święty, do którego przyłożyły rękę niebo i ziemia» (Boska komedia, Paradiso, XXV, 1). Umiał on połączyć w nierozerwalną więź początki języka włoskiego z wielkimi treściami wiary katolickiej, która jeszcze dzisiaj stanowi o tożsamości włoskiej. Prochy Dantego, które tu spoczywają, są dla was, mieszkańcy Rawenny, powodem zrozumiałej dumy, lecz równocześnie stałym i surowym napomnieniem, byście nie zapominali o tych wartościach chrześcijańskich, których Boska komedia jest niezrównanym uczczeniem” – mówił Jan Paweł II na Piazza del Popolo w Rawennie 10 maja 1986 r. Wcześniej odwiedził miejscowy kościół św. Franciszka, gdzie modlił się przy grobie poety.
Dantego wspominali też inni papieże. Benedykt XV poświęcił mu w 1921 r. encyklikę In praeclara summorum, wskazując na jego silną więź ze Stolicą Piotrową. W przemówieniach czy dokumentach wspominali go bł. Paweł VI i Benedykt XVI.
Papież Franciszek – jak podaje KAI – w przesłaniu do przewodniczącego Papieskiej Rady ds. Kultury kard. Gianfranco Ravasiego na początku maja 2015 r. nazwał Dantego „prorokiem nadziei i zwiastunem możliwości odkupienia każdego człowieka całej ludzkości”. Napisał też, że był on jedną z najwybitniejszych postaci nie tylko narodu włoskiego, ale także całej ludzkości, artystą o „najwyższej wartości uniwersalnej, który poprzez swe nieśmiertelne dzieła nadal ma wiele do powiedzenia i ofiarowania tym, którzy pragną przejść przez życie z prawdziwą wiedzą, autentycznym odkryciem samego siebie, świata, najgłębszego i transcendentnego sensu istnienia”.
Wojciech Świątkiewicz |