Trzeba, i to z wielu powodów. Wszystko wskazuje bowiem na to, że motywem deklaracji Comeya nie jest opaczne rozumienie idei moralnej odpowiedzialności, ale właśnie reakcja na jej przypomnienie. W tym roku ujawniono dokumenty przypominające udział rządu amerykańskiego w zatajaniu prawdy o zbrodni katyńskiej i okropieństwach okupacji sowieckiej w Polsce. Sformułowane przez Lemkina kryteria bardzo ciężko kwalifikują ukrywanie informacji o zbrodniach przeciw ludzkości. Historycy ujawniają też coraz więcej dowodów obojętności prezydenta Roosevelta wobec zagłady europejskich Żydów. Nic dziwnego, że urzędnik zajmujący się zawodowo łapaniem złodziei krzyczy: „łapaj złodzieja!”.
Narody jako narody (na przykład Polska) odpowiadają w pierwszym rzędzie za to, co robiły ich prawowite władze, w drugim – za to, co robiono z poparciem społecznym w ich imieniu. Polska pierwsza w Europie oparła się Hitlerowi, przez sześć lat prowadziła wojnę po stronie aliantów i stawiała opór Niemcom w kraju, wbrew okrucieństwom, które w okupowanej Europie stały się przysłowiowe (la polonisation) i stały się narzędziem zastraszania innych narodów.
Natomiast za przestępców narody odpowiadają w tym sensie, że mają obowiązek ich potępiać i zwalczać. Okazja czyni złodzieja, tym bardziej zniszczenie państwa i krwawa okupacja rodzą okazję do zbrodni. Byli ludzie, którzy w okupowanej Polsce chcieli czerpać korzyści ze współpracy z okupantem, jak grupa Kalksteina, która wydała Niemcom kilkuset żołnierzy i działaczy podziemia z gen. Roweckim na czele. Ale ci ludzie robili to PRZECIW POLSCE I WBREW POLSCE i byli karani przez Polskę – za każdym razem, gdy tylko Państwo Podziemne zdołało wymierzyć im sprawiedliwość.
Wróćmy jednak do Holokaustu i odpowiedzialności narodów. Jak patrzyły Stany Zjednoczone na niemieckie zbrodnie w okupowanej Polsce? Jak przekonująco dowodzi prof. David S. Wyman, rząd USA „co najmniej od sierpnia 1942 roku doskonale zdawał sobie sprawę, że w obozach realizowany jest program systematycznej eksterminacji setek tysięcy ludzi […] Departament Wojny zdecydowanie odrzucił możliwość zajęcia się tą sprawą”. O komorach gazowych pisał „New York Times” jeszcze w czasie wojny. Alianci nie zrobili nic. W istotnym stopniu dlatego, że Franklin Delano Roosevelt po prostu bał się amerykańskiego antysemityzmu i nie chciał prowadzić „wojny żydowskiej”. Nie postawię tu kropki nad i. Afera Comeya ma więcej wymiarów i – jak pisałem – zasługuje na długi namysł.
 | Marek Jurek |
Co? Gdzie? Kiedy?
